ဥပမာဆိုပါစို့၊ မြန်မာတွေရဲ့ ခေတ်တွေကို ပုဂံခေတ်ကနေ စပြောပါဆိုတဲ့အခါ "ပု ပင်း အင်း တောင် ညောင်ရမ်းနောင် ကုန်းဘောင် ကိုလိုနီ" ဆိုတာမျိုး မှတ်ထားလိုက်ကြတယ်။ ကုန်းဘောင်ခေတ် ဘုရင်တွေ ဆိုကြည့်ပါဆိုရင်လည်း "လောင်း နောင် ဆင် စဉ့် မောင် ဘိုး ဘ သာ ပု မင်း သီ" ဆိုတာမျိုး ပါးစပ်က ရွတ်လိုက်ကြတာပါပဲ။
တရက် အိမ်မှာ လူစုံတုန်း တယောက်က မေးတယ်။
"ဒီလက ၃၀ နဲ့ ရက်သတ်တာလား၊ ၃၁ နဲ့ ရက်သတ်တာလား"
မေးချင်တာက လကုန်ရက်ဟာ ၃၀ လား ၃၁ လားဆိုတာ မေးတာပါပဲ။
အဲဒီမှာ "ရက်သုံးဆယ်မှာ စက်တင်ဘာ၊ ဧပြီ ဇွန်နဲ့ နိုဝင်ဘာ၊ ကျန်သောလမှာ သုံးဆယ့်တစ်၊ ဖေဖေါ်ဝါရီ နှစ်ဆယ့်ရှစ်၊ ရက်ထပ်နှစ်မှာ တရက်တိုး၊ ဖေဖေါ်ဝါရီ နှစ်ဆယ့်ကိုး" ဆိုတာကို ကျယ်ကျယ်ဆိုပြတော့တာ။
အဖေက နားထောင်ရင်း "ငါတို့တော့ ဒီလောက်ကြီး မဆိုဘူးကွ၊ အေ ဇွန် နို စက် သုံးဆယ်မှတ်လို့ ခပ်တိုတိုလေး မှတ်ထားလိုက်တာပဲ" လို့ ပြောပါတယ်။ အကျယ်ကတော့ ရွတ်ဆိုလို့ကောင်းလို့ ကျက်ထားမှတ်ထားပေမယ့် အဖေပြောတဲ့ "အေ ဇွန် နို စက် သုံးဆယ်မှတ်" ဆိုတာလေးက ပိုပြီး တာသွားတဲ့အတွက် အသုံးကျအောင် စိတ်ထဲစွဲလို့သွားပါတယ်။
အတိုကောက်သုံးတာဟာ အင်းဝခေတ်ကတည်းက ရှိခဲ့ဟန်တူပါတယ်။ ဒီထက်စောတဲ့ ခေတ်တွေမှာလည်း သုံးကောင်း သုံးခဲ့နိုင်ပါတယ်။ အင်းဝခေတ်မှာ စာဆို ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရက "သု စိ ပု ဘာ ဝိ လိ သိ ဓာ" ဆိုပြီး အတိုကောက်ကို သုံးခဲ့တယ်။ ဒီဆုံးမစာကို သင်ရတဲ့အခါ သု = သုဏေယျ၊ စိ =စိန္တေယျ စသည်ဖြင့် အတိုကောက်တွေ ပြန်ဖော်ထားကို မှတ်ရတယ်။ တခါ သုဏေယျဆိုတာ နာကြားရာ၏၊ စိန္တေယျ ဆိုတာ ကြံစည်ရာ၏၊ ဆိုပြီး မြန်မာပြန်အနက်ကို မှတ်ထားရပြန်တယ်။ အဲဒါနဲ့ မြန်မာပြန်အနက်တွေရဲ့ ရှေ့ဆုံးစကားလုံးမျိုးတွေယူပြီး "ကြား ကြံ မေး ပြော စူးစမ်း ရေးမှတ် လေ့ကျင့် နှုတ်တက်" ဆိုပြီး အတိုမှတ်လိုက်တယ်။ စာမေးပွဲဖြေတဲ့အခါမှာလည်း အနက်အတွက် စိတ်ပူစရာမလိုတော့တဲ့အပြင် အခုထက်ထိကို မှတ်မိနေဆဲဖြစ်တဲ့ စာလုံးလေးတွေဖြစ်သွားပါတယ်။
အတိုကောက်တွေတွေ့ရင် ဆိုင်သည်ဖြစ်စေ မဆိုင်သည်ဖြစ်စေ မှတ်သားထားတတ် ပြန်ဖော်တတ်တာက အလေ့အကျင့်လိုဖြစ်နေပါတော့တယ်။ တခါမှာ အိုင်ဒီခေ အိုင်ဒီခေနဲ့ ပြောနေတာကြားလို့ မဖော်နိုင်ဘဲ ဘာပါလိမ့်ဆိုပြီး မေးတဲ့အခါ ဟာ ဒီစာလုံးလေးက အလွယ်လေးလေ၊ အိုင် ဒုန့် နိုး ကို ပြောတာဆိုပြီး ဟားတာခံရပါတယ်။
ဆိုင်ရာဆိုင်ရာ ပညာရပ်တွေ လုပ်ငန်းခွင်တွေမှာ အသုံးဝင်နေဆဲဖြစ်တဲ့ အတိုကောက်စာလုံးလေးတွေ ရှိကြပါတယ်။ ဒီအတိုကောက်တွေဟာ ပညာရပ်လေ့လာနေကြသူတွေ လုပ်ငန်းတူလုပ်နေကြသူတွေထဲမှာ သွားလာလှုပ်ရှားပြီး အသုံးတည့်နေကြပါတယ်။
ငယ်ငယ်တုန်းက လူကြီးတွေ သင်ပေးခဲ့တဲ့ စကားလုံးသုံးလုံးကို မှတ်မိပါသေးတယ်။
"ပု ဒိ အာ" တဲ့။
သင်ပေးတဲ့သူကလည်း သိပ်ပြီး အရှည်ကြီးတွေ ရှင်းပြမနေတော့ပဲ အဲဒီသုံးလုံးကို ရွတ်ကြည့်ကွလို့ပဲ ပြောပါတယ်။ ကိုယ်တိုင်ကလည်း ဘာလို့ရွတ်ရမှာလဲ အဓိပ္ပါယ်သိမှ ရွတ်နိုင်မယ် ဘာမယ် စောဒကမတက်ဘဲ "ပု ဒိ အာ" လို့ ဆိုကောင်းကောင်းနဲ့ ဆိုနေတာပါပဲ။ နောက်တော့မှ "ပု ဒိ အာ" ဆိုတာ ဘာကိုဆိုလိုမှန်း သိတဲ့အခါ ရွတ်ခိုင်းတဲ့သူနဲ့ ဒီအကြောင်းကို ဆွေးနွေးဖြစ်ကြပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့ ဟိုငယ်ငယ်တုန်းက အနက်ကို မရှင်းပြဘဲ ဒီစကားလုံးကို ရွတ်ခိုင်းရတာလဲဆိုတာ အဲဒီမှာ နားလည်သွားပါတယ်။
အတိုကောက်တွေဟာ ဆောင်ရတာ မှတ်ရတာလည်း လွယ်တယ်၊ အသုံးလည်းတည့်တယ်၊ အနက်သိတဲ့အခါ ပိုပြီးအကျိုးများပါတယ်ဆိုတာပါပဲ။
ငယ်ငယ်တုန်းက ဖတ်ခဲ့ မှတ်ခဲ့ ကျက်ခဲ့ အော်ဆိုခဲ့တဲ့ အတိုကောက်များရှိရင်လည်း တဦးနဲ့တဦး ပြန်လည်ဝေငှကြရင် အတိုကောက်လေးတွေ အသုံးဝင်နေဆဲဖြစ်နေပါလိမ့်မယ်။
ကျော်မောင်(တိုင်းတာရေး)
၁၂-ဩဂုတ်-၂၃
တရက် အိမ်မှာ လူစုံတုန်း တယောက်က မေးတယ်။
"ဒီလက ၃၀ နဲ့ ရက်သတ်တာလား၊ ၃၁ နဲ့ ရက်သတ်တာလား"
မေးချင်တာက လကုန်ရက်ဟာ ၃၀ လား ၃၁ လားဆိုတာ မေးတာပါပဲ။
အဲဒီမှာ "ရက်သုံးဆယ်မှာ စက်တင်ဘာ၊ ဧပြီ ဇွန်နဲ့ နိုဝင်ဘာ၊ ကျန်သောလမှာ သုံးဆယ့်တစ်၊ ဖေဖေါ်ဝါရီ နှစ်ဆယ့်ရှစ်၊ ရက်ထပ်နှစ်မှာ တရက်တိုး၊ ဖေဖေါ်ဝါရီ နှစ်ဆယ့်ကိုး" ဆိုတာကို ကျယ်ကျယ်ဆိုပြတော့တာ။
အဖေက နားထောင်ရင်း "ငါတို့တော့ ဒီလောက်ကြီး မဆိုဘူးကွ၊ အေ ဇွန် နို စက် သုံးဆယ်မှတ်လို့ ခပ်တိုတိုလေး မှတ်ထားလိုက်တာပဲ" လို့ ပြောပါတယ်။ အကျယ်ကတော့ ရွတ်ဆိုလို့ကောင်းလို့ ကျက်ထားမှတ်ထားပေမယ့် အဖေပြောတဲ့ "အေ ဇွန် နို စက် သုံးဆယ်မှတ်" ဆိုတာလေးက ပိုပြီး တာသွားတဲ့အတွက် အသုံးကျအောင် စိတ်ထဲစွဲလို့သွားပါတယ်။
အတိုကောက်သုံးတာဟာ အင်းဝခေတ်ကတည်းက ရှိခဲ့ဟန်တူပါတယ်။ ဒီထက်စောတဲ့ ခေတ်တွေမှာလည်း သုံးကောင်း သုံးခဲ့နိုင်ပါတယ်။ အင်းဝခေတ်မှာ စာဆို ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရက "သု စိ ပု ဘာ ဝိ လိ သိ ဓာ" ဆိုပြီး အတိုကောက်ကို သုံးခဲ့တယ်။ ဒီဆုံးမစာကို သင်ရတဲ့အခါ သု = သုဏေယျ၊ စိ =စိန္တေယျ စသည်ဖြင့် အတိုကောက်တွေ ပြန်ဖော်ထားကို မှတ်ရတယ်။ တခါ သုဏေယျဆိုတာ နာကြားရာ၏၊ စိန္တေယျ ဆိုတာ ကြံစည်ရာ၏၊ ဆိုပြီး မြန်မာပြန်အနက်ကို မှတ်ထားရပြန်တယ်။ အဲဒါနဲ့ မြန်မာပြန်အနက်တွေရဲ့ ရှေ့ဆုံးစကားလုံးမျိုးတွေယူပြီး "ကြား ကြံ မေး ပြော စူးစမ်း ရေးမှတ် လေ့ကျင့် နှုတ်တက်" ဆိုပြီး အတိုမှတ်လိုက်တယ်။ စာမေးပွဲဖြေတဲ့အခါမှာလည်း အနက်အတွက် စိတ်ပူစရာမလိုတော့တဲ့အပြင် အခုထက်ထိကို မှတ်မိနေဆဲဖြစ်တဲ့ စာလုံးလေးတွေဖြစ်သွားပါတယ်။
အတိုကောက်တွေတွေ့ရင် ဆိုင်သည်ဖြစ်စေ မဆိုင်သည်ဖြစ်စေ မှတ်သားထားတတ် ပြန်ဖော်တတ်တာက အလေ့အကျင့်လိုဖြစ်နေပါတော့တယ်။ တခါမှာ အိုင်ဒီခေ အိုင်ဒီခေနဲ့ ပြောနေတာကြားလို့ မဖော်နိုင်ဘဲ ဘာပါလိမ့်ဆိုပြီး မေးတဲ့အခါ ဟာ ဒီစာလုံးလေးက အလွယ်လေးလေ၊ အိုင် ဒုန့် နိုး ကို ပြောတာဆိုပြီး ဟားတာခံရပါတယ်။
ဆိုင်ရာဆိုင်ရာ ပညာရပ်တွေ လုပ်ငန်းခွင်တွေမှာ အသုံးဝင်နေဆဲဖြစ်တဲ့ အတိုကောက်စာလုံးလေးတွေ ရှိကြပါတယ်။ ဒီအတိုကောက်တွေဟာ ပညာရပ်လေ့လာနေကြသူတွေ လုပ်ငန်းတူလုပ်နေကြသူတွေထဲမှာ သွားလာလှုပ်ရှားပြီး အသုံးတည့်နေကြပါတယ်။
ငယ်ငယ်တုန်းက လူကြီးတွေ သင်ပေးခဲ့တဲ့ စကားလုံးသုံးလုံးကို မှတ်မိပါသေးတယ်။
"ပု ဒိ အာ" တဲ့။
သင်ပေးတဲ့သူကလည်း သိပ်ပြီး အရှည်ကြီးတွေ ရှင်းပြမနေတော့ပဲ အဲဒီသုံးလုံးကို ရွတ်ကြည့်ကွလို့ပဲ ပြောပါတယ်။ ကိုယ်တိုင်ကလည်း ဘာလို့ရွတ်ရမှာလဲ အဓိပ္ပါယ်သိမှ ရွတ်နိုင်မယ် ဘာမယ် စောဒကမတက်ဘဲ "ပု ဒိ အာ" လို့ ဆိုကောင်းကောင်းနဲ့ ဆိုနေတာပါပဲ။ နောက်တော့မှ "ပု ဒိ အာ" ဆိုတာ ဘာကိုဆိုလိုမှန်း သိတဲ့အခါ ရွတ်ခိုင်းတဲ့သူနဲ့ ဒီအကြောင်းကို ဆွေးနွေးဖြစ်ကြပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့ ဟိုငယ်ငယ်တုန်းက အနက်ကို မရှင်းပြဘဲ ဒီစကားလုံးကို ရွတ်ခိုင်းရတာလဲဆိုတာ အဲဒီမှာ နားလည်သွားပါတယ်။
အတိုကောက်တွေဟာ ဆောင်ရတာ မှတ်ရတာလည်း လွယ်တယ်၊ အသုံးလည်းတည့်တယ်၊ အနက်သိတဲ့အခါ ပိုပြီးအကျိုးများပါတယ်ဆိုတာပါပဲ။
ငယ်ငယ်တုန်းက ဖတ်ခဲ့ မှတ်ခဲ့ ကျက်ခဲ့ အော်ဆိုခဲ့တဲ့ အတိုကောက်များရှိရင်လည်း တဦးနဲ့တဦး ပြန်လည်ဝေငှကြရင် အတိုကောက်လေးတွေ အသုံးဝင်နေဆဲဖြစ်နေပါလိမ့်မယ်။
ကျော်မောင်(တိုင်းတာရေး)
၁၂-ဩဂုတ်-၂၃
